Naki BAKIR
Toplam sanayi üretimi, haziranda yıllık bazda yüzde 4,7 ile büyük depremlerin ekonomiyi vurduğu Şubat 2023’ten bu yana en yüksek daralmayı kaydetti. Enflasyonu tek haneye düşürme hedefiyle yola çıkılan parasal sıkılaştırma esaslı ekonomik programın etkisiyle ekonomide soğuma ve küçülme eğilimi giderek belirginleşiyor. Yüksek faiz oranları ve sıkı para politikasının üretimi baskılamasının yanında başta Avrupa ülkelerine olmak üzere ihracattaki daralma eğilimi de sanayi üretimindeki düşüşte etkili oluyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) sanayi üretiminde haziran ayı gerçekleşmelerini açıkladı. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks bazında önceki aya göre madencilik ve enerjide üretim artarken, toplamda en büyük paya sahip olan imalat sanayiinde sert düşüş yaşandı. İmalat sanayii üretiminde yaşanan yüzde 3,1’lik düşüş, aylık bazda toplam sanayi üretimine eksi (-) 2,8 puan etki yaparken, elektrik, gaz ve buhar sektöründeki yüzde 7,8’lik artışın pozitif katkısı 0,5 puan, madencilik ve taş ocakçılığındaki yüzde 1,8’lik üretim artışının katkısı ise 0,1 puan oldu. Bu gelişmelerin sonucunda toplam sanayi üretimi önceki aya göre yüzde 2,1 düşüş kaydetti. İmalat sanayii alt sektörlerinin çoğunda üretim önceki aya göre düşerken, en sert düşüşler yüzde 9,9’la ağaç, yüzde 7,3’le kâğıt ve yüzde 6,7 ile deride yaşandı.
Yıllık yüzde 4,7 daralma
Takvim etkisinden arındırılmış endekslere göre toplam sanayi üretiminde yıllık bazda ise yüzde 4,7 düşüş yaşandı. Bunun aylar itibarıyla, Kahramanmaraş ve Hatay merkezli büyük depremlerin yaşandığı Şubat 2023’ten bu yana gerçekleşen en sert yıllık düşüş olduğu dikkati çekti. Aralarında Gaziantep gibi sanayisi gelişmiş illerin de bulunduğu 11 ili doğrudan, genel ülke ekonomisini dolaylı olarak etkileyen depremler 2023’ün şubat ayında toplam sanayii üretiminde önceki aya göre yüzde 6,5, yıllık bazda yüzde 8,8 düşüşe yol açmıştı. Bunun baz etkisiyle bu yılın şubat ayında toplam sanayi üretiminde yüzde 11,1’lik bir yıllık artış yaşanırken, revize verilere göre yıllık artış martta yüzde 4,6’ya gerilemiş, nisanda üretim yıllık yüzde 0,7 ile düşüşe geçmiş, mayıs ayları itibarıyla ise sadece yüzde 0,1’lik bir artış kaydedilmişti.
Toplam sanayi üretiminde bu yıl haziran itibarıyla yaşanan yıllık düşüş de imalat sanayiindeki sert frenden kaynaklandı. Geçen yılın aynı ayına göre madencilik ve taş ocakçılığı endeksi yüzde 8,6, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme sektörü endeksi de yüzde 15,2 ile yüksek artışlar kaydederken imalat sanayiinin üretiminde ise yüzde 6,9 oranında bir yıllık düşüş yaşandı.
İmalatta işler iyi gitmiyor
İmalat sanayii alt sektörlerinin üretiminde yıllık değişime bakıldığında neredeyse tümünde frene basıldığı görülüyor. Haziranda yıllık bazda en sert düşüşler yüzde 21,2 ile ağaç ürünlerinde. Bunu yüzde 18,1’le bilgisayar, yüzde 16,5’le mobilya, yüzde 15,4’le deri, yüzde 12,5’le kauçuk ve plastik, yüzde 12,4’le temel eczacılık, yüzde 12’lik düşüşlerle giyim eşyası ve başka yerde sınıflandırılmayan makine ve ekipman imalatı, yüzde 10,6 ile diğer metalik olmayan mineraller, yüzde 9,6 ile kâğıt, yüzde 9,4’le motorlu taşıtlar, yüzde 6,3’le gıda, yüzde 6,2 ile tekstil izliyor.